Γενέθλιον της Θεοτόκου

Το εκκλησάκι της παραλίας. Αρχείο Βαγγέλη Ζόπτση

     Το εκκλησάκι της παραλίας χτίστηκε το 1948. Πρωτομάστορας ήταν ο Βασίλης Γιακαμόζης. Όταν τελείωνε το χτίσιμο, ήταν 8 Σεπτεμβρίου 1948, του έφεραν την είδηση της γέννησης της κόρης του. Συνδυάζοντας την ημερομηνία με τη γέννηση της Παναγίας είπε: "Γενέθλιο της Θεοτόκου" θα το πούμε. Και πράγματι για πολλά χρόνια γιόρταζε στις 8 του Σεπτέμβρη. Αργότερα, ο παπα-Γιώργης Πετρίδης πρότεινε να το ονομάσουν "Κοίμηση της Θεοτόκου", γιατί το καλοκαίρι ερχόταν περισσότερος κόσμος στην Περαία. Στα σημειώματα που ακολουθούν ο πρωτομάστορας, που χρειάστηκε να νοσηλευτεί στο νοσοκομείο, έστελνε γραπτές οδηγίες στα μαστόρια για το χτίσιμο της εκκλησίτσας.

The small chapel by the beach was built in 1948. The master builder was Vasilis Giakamozis. As the construction was being completed, on September 8th, 1948, he received the news of his daughter’s birth. Combining the date with the Birth of Virgin Mary, he said: 'We’ll call it the "Nativity of Virgin Mary.' And indeed, for many years it was celebrated on September 8th. Later, Father Giorgis Petridis suggested renaming it to 'Dormition of Virgin Mary,' because more people visited Perea during the summer. In the notes that follow, the master builder—who had to be hospitalized—sent written instructions to the craftsmen for the construction of the little church.

Αφηγήσεις παππούδων...

    Μετά τη συνθήκη της Λοζάνης (30 Ιανουαρίου 1923), και την ανταλλαγή πληθυσμών που προβλέπονταν από αυτήν, οι ελληνορθόδοξοι πληθυσμοί που εγκατέλειψαν τη σημερινή Τουρκία ήταν δυσανάλογα πολυπληθέστεροι από τους μουσουλμάνους που έφυγαν από την Ελλάδα (η αντιστοιχία ήταν περίπου 3:1). Τα ήδη υπάρχοντα σπίτια των μουσουλμάνων ήταν ελάχιστα σε σύγκριση με τους πρόσφυγες που κατέφθασαν εδώ. Γι' αυτό και πολλοί πρόσφυγες επεδίωκαν να πάνε σε περιοχές όπου υπήρχαν ήδη σπίτια για να μείνουν. Η Περαία ήταν τότε χωράφια και έλος που καταλάμβανε την περιοχή ανάμεσα στη σημερινή Δευκαλίωνος & Ξενίου Διός.

    After the Treaty of Lausanne (January 30, 1923) and the exchange of populations, the Greek Orthodox populations who left what is now Turkey were disproportionately more numerous than the Muslims who departed from Greece (the ratio was approximately 3:1). The existing homes of the Muslims were very few compared to the number of refugees who arrived here. That is why many refugees wanted to settle down to areas where there were houses, available to live in. At that time, Perea was farmland and a marsh, occupying the area between what is now Defkalionos and Xeniou Dios streets.

 

Στις 15 Αυγούστου ήλθε ένα πλοίο στην Πρέβεζα επιβιβαστήκαμε όλο το χωριό σχεδόν πλην 12 οικογένειες που προτίμησαν να μείνουν εκεί. Μετά δυο μέρες φτάσαμε στη Θεσσαλονίκη, μας βγάλανε στο Καραμπουρνάκι, εκεί καθίσαμε 3 μέρες και από εκεί με στρατιωτικά αυτοκίνητα μας μετέφεραν στο σταθμό Κωνσταντινουπόλεως. Τότε εκείνα τα μέρη ήταν όλα άδεια δεν υπήρχαν ούτε χωριά ούτε συνοικισμοί παντού ερημιά. Εκεί μείναμε 10 μέρες και ζητήσαμε να μας μεταφέρουν σε τούρκικα χωριά να στεγαστούμε να μας δώσουν από κανένα ζώο, σπόρους και χωράφι να καλλιεργήσουμε γιατί ερχόταν χειμώνας και αν δεν σπέρναμε δεν θά'χαμε να φάμε ψωμί τουλάχιστον τον άλλο χρόνο. Από τους χωριανούς μερικοί που ήταν τεχνίτες δεν ακολούθησαν, έφυγαν και πήγαν απέναντι όπου στήσανε ένα νέο χωριό την Νέα Καλλίπολη (Περαία)

 Αφήγηση Χρήστου Γιακαμόζη

 

Κατεβαίνω πρωί στο καφενείο του Καλλιπολίτη του Καλαμπόκη, που ήταν στην παραλία δίπλα στο κτίριο του Κονιόρδου, θυμάμαι Κυριακή ήταν, και βρίσκω ένα πατριώτη μου από την Καλλίπολη το Χαράλαμπο το Σκαρτάδο. Μου λέει:

-Άκουσα ότι αντίκρυ θα κάνουν ένα χωριό. Τί λες δε πάμε να δούμε;

Το δίνουμε δρόμο πρωί πρωί με τα πόδια γιατί τότε δεν είχε νε συγκοινωνία νε ζώα να μας κουβαλάνε. Πιάνουμε τη Γεωργική Σχολή μετά συναντάμε ένα ποταμάκι, βγάνουμε τα πανταλόνια, τα παπούτσια για να μη βραχούμε, περάσαμε, συνεχίσαμε και παραλία παραλία ήρθαμε ίσαμε εδώ πέρα. Γιομάτη η παραλία από φύκια βουνά ολόκληρα σκέτη ζούγκλα. Πίσω από την παραλία τα τσαΐρια γιομάτα νερά, ο κάμπος και τα υψώματα ερημιά μόνο κάτι κολτσίδες σα δέντρα, αγκορντσιές και αγριοσκιές. Αλλά βρε παιδάκι μ’ μόλις ανεβήκαμε ψηλά και είδαμε προς τη θάλασσα σα να ήμουνα στο Γαλατά τόσο πολύ μου τον θύμιζε η τοποθεσία. Είπαμε εδώ θα’ρθούμε.

Και ήρταμε στην αρχή πέντε έξη οικογένειες το Νοέμβριο αλλά εδώ δεν είχε νε σπίτι, νε νερό, νε φαΐ, μήτε δρόμοι να περπατάμε. Κάποιοι ερχότανε βάζανε κάνα δυο ντουβάρια με πλιθιά δεν αντέχανε φεύγανε. Χωριό γίναμε όταν ήρθανε Γαλατιανοί από την Πρέβεζα τον Αύγουστο του 1923, Μικρασιάτες από Θεσσαλονίκη και Πελοπόννησο και με τον εποικισμό να μας βοηθάει να στεριώσουμε.

 Αφήγηση Απόστολου Παπαϊωάννου Χατζηαποστόλου

 

 … πήγα στην Πρέβεζα, όπου ήταν οι δικοί μου και αμέσως ήταν ημέρες που θα μετέφεραν τους πρόσφυγες στην Μακεδονία για να εγκατασταθούν οριστικά μας έβαλαν σε ένα πλοίο και μας μετέφεραν στη Θεσσαλονίκη μας έβγαλαν στο Καραμπουρνάκι στη Μίκρα για να μας μεταφέρουν στην Πτολεμαΐδα στην Γαλάτεια (Τσορ) ημείς μείναμε εδώ και ήλθαμε στην Περαία. Όταν λέμε Περαία τότε δεν υπήρχε τίποτε ούτε ένα σπίτι μόνον μερικές σκηνές και είμαστε στον Νοέμβριο 1923. Όλοι στο ρέμα που είχε άφθονο νερό πιάσαμε από ένα συνεργείο άνδρες γυναίκες παιδιά και κόψαμε πλιθιά κουβαλήσαμε πέτρες και δεν υπήρχαν ούτε κάρα ούτε υποζύγια ευτυχώς κάποιος είχε 2 γαϊδουράκια με τα έδωσε και κουβάλησα πέτρες με τη σειρά φόρτωνα 2 φορτία για μένα και 2 για κείνον, έως ότου συμπλήρωσα όσες πέτρες χρειαζόμουνα και τα πλιθιά επίσης εναλλάξ και αφού τα κουβαλήσαμε τα υλικά κτίσαμε σπίτια πλίθινα μας έδωσε ο εποικισμός μερικά ξύλα και κεραμίδια και τα σκεπάσαμε …

 Από τα τετράδια του παππού μου, Αλέκου Ματζάρη

 

 

Σπίτι από πλιθιά. Αρχείο Ανθούλη & Αρχοντίας Παπαϊωάννου

 

 

Η κοινότητα Περαίας

Στις 30 Ιανουαρίου του έτους 1928 καταγράφεται η 1η Πράξη του Κοινοτικού Συμβουλίου της - επίσημα πια - Κοινότητας Περαίας*. Το πρώτο συμβούλιο είναι επεισοδιακό. Οι 5 κοινοτικοί εκπρόσωποι ψηφίζουν και αναδεικνύουν ως πρόεδρο της κοινότητας τον Γεώργιο Γεωργιάδη με 3 ψήφους υπέρ, ενώ οι 2 ψήφοι πάνε στον Γεώργιο Καρακώστα. Όπως φαίνεται όμως υπήρξαν αντιδράσεις απ' την πλευρά του αντιπάλου κι έτσι η ψηφοφορία επαναλήφθηκε για 2η αλλά και για 3η φορά. Το αποτέλεσμα ήταν πάλι το ίδιο. 

Έτσι ο Γεώργιος Γεωργιάδης καταγράφεται ως ο 1ος Πρόεδρος της Κοινότητας Περαίας. 

*Με το ΦΕΚ 217Α - 30/06/1926 η Περαία αποσπάται από την Επανομή, στην οποία υπάγονταν διοικητικά και γίνεται αυτόνομη κοινότητα με έδρα την Περαία. Ακολουθεί το σχετικό απόσπασμα και το link:

 ΦΕΚ 217Α/ 30-06-1926/  "Περί αναγνωρίσεως κοινοτήτων εν Μακεδονία". άρθρο Β παρ. 6

... Έχοντες υπ' όψει τα άρθρα 2-8 και 11 του νόμου 1051 του 1917  "περί συστάσεως και διοικήσεως δήμων και κοινοτήτων εν ταις Νέαις Χώραις" και το άρθρον 1 του από 27 Αυγούστου 1925 νομοθετικού διατάγματος "περί τροποποιήσεως και συμπληρώσεως της περί δήμων και κοινοτήτων νομοθεσίας", προτάσει του επί των Εσωτερικών Υπουργού, απεφασίσαμεν και διατάσσομεν:

Αναγνωρίζονται ως κοινότητες εν τη περιφερεία της Γενικής διοικήσεως Μακεδονίας ως εξής: ...

6) Ο συνοικισμός Περαία ή Νέα Καλλίπολις (νέος προσφυγικός συνοικισμός) υπό το όνομα "κοινότης Περαίας" με έδραν τον ομώνυμον συνοικισμόν. Εις την κοινότητα ταύτην ενούνται και ο νέος προσφυγικός συνοικισμός Νέοι Επιβάται και οι συνοικισμοί Τσαΐρ αποσπώμενος της κοινότητας Ζουμπάτης και Μπαξέ Τσιφλίκ ή Αγία Τριάς αποσπώμενος της κοινότητος Επανωμής. 

https://www.eetaa.gr/eetaa/metaboles/fek/1926/fek_217a_1926.pdf

 

"On January 30, 1928, the first Act of the Community Council of the – now officially – Community of Perea was recorded. The first council meeting was eventful. The five community representatives voted and elected Georgios Georgiadis as the president of the community with three votes in favor, while the other two votes went to Georgios Karakostas. However, it seems there were objections from the opposing side, and thus the vote was repeated a second and even a third time. The result remained the same.

Thus, Georgios Georgiadis is recorded as the first President of the Community of Peraia."

Το 1ο πρακτικό της συνεδρίασης της Κοινότητας Περαίας. Ψηφιοποίηση 1ο Γυμνάσιο Περαίας

 

Και δόξα τω Θεώ

Άνθρωποι με έντονη θρησκευτική συνείδηση, τον πρώτο καιρό μαζεύονταν κάτω από μία αγριοσυκιά στο οικόπεδο της Χρυσούδαινας, για να τελέσουν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα. Ο πρώτος ιερέας του χωριού ήταν ο παπα-Γιάννης. Ο ίδιος ήταν και ο τελευταίος ιερέας του Γαλατά της Καλλίπολης. Μάλιστα, όταν εγκατέλειπαν το χωριό τους, ο παπα-Γιάννης χτύπησε πένθιμα την καμπάνα της εκκλησίας του Γαλατά και μετά την ξεκρέμασε και την έθαψε. Πολύ αργότερα, όταν οι Τούρκοι έσκαψαν για το αρδευτικό, βρήκαν την καμπάνα και την κράτησαν στο κοινοτικό κατάστημα του Γαλατά (Sǔtlǔce). Οι προσπάθειες του τέως Προέδρου/Δημάρχου Αντώνη Ματζάρη να φέρει την καμπάνα στην Περαία ήταν ατελέσφορες.

Ο παπα-Γιάννης Παπαϊωάννου. Ο πρώτος ιερέας της Περαίας και τελευταίος του Γαλατά. Αρχείο Ανθούλη Παπαϊωάννου

Η αγριοσυκιά της Χρυσούδαινας, λίγο πιο κάτω (βοριότερα) από το οικόπεδο όπου βρίσκεται ο Ι.Ν. Μεταμόρφωσης του Σωτήρα. Εκεί συγκεντρώνονταν οι πρόσφυγες και τελούσαν τη λειτουργία.  Η αγριοσυκιά κόπηκε το 2016. Αρχείο Αντώνη Ματζάρη

Και το όνομα αυτής ...

 

και το όνομα αυτής ...

Όταν έφτασαν εδώ οι παππούδες μας, εγκαταστάθηκαν πρόχειρα σε σκηνές που τους έδωσαν από τον εποικισμό, ενώ λίγο αργότερα τους έστειλαν ξυλεία και κεραμίδια για να φτιάξουν σπίτια. Πέτρες δεν υπήρχαν γύρω, έτσι έφτιαχναν πλιθιά (με χώμα, νερό και άχυρο) στο ρέμα, στην οδό Ειρήνης και μ' αυτά έφτιαξαν τα πρώτα σπίτια. 

Στον τόπο που εγκαταστάθηκαν θέλησαν να δώσουν το όνομα της παλιάς πατρίδας. Έτσι ονόμασαν την περιοχή Νέα Καλλίπολη, αφού οι περισσότεροι ήταν Καλλιπολίτες. Όμως τις επόμενες εβδομάδες ή και μήνες κατέφθαναν πρόσφυγες από την ευρύτερη περιοχή της Σμύρνης και την Ερυθραία. Ήταν πολυπληθέστεροι από τους Καλλιπολίτες και υποστήριζαν το όνομα Νέα Σμύρνη. Δεν άργησε να φουντώσει ο καβγάς: Νέα Καλλίπολη ή Νέα Σμύρνη. Τη λύση φαίνεται να έδωσε ένας υπάλληλος του εποικισμού που πρότεινε το όνομα Περαία*. Τα τρία ονόματα μπήκαν σε κλήρωση και η μικρούλα, τότε, Αντιγόνη Κιρκμαλή τράβηξε τον κλήρο που έγραφε Περαία. Βέβαια κακές γλώσσες λέγανε ότι και οι 3 κλήροι Περαία έγραφαν...

 

 When our anchestors arrived here, they settled in makeshift tents, which were provided by the settlement authorities, and a little later they were sent timber and roof tiles to build houses. There were no stones around the area, so the refugees had to make abode bricks (plithia) themselves (with water, soil and straw) and with these they built the first houses.

The first inhabitants of Perea came from the peninsula of Kallipolis (Gelibolu). So, the people wanted to name the place "New Kallipoli." However, in the following weeks or even months, refugees were arriving from the wider region of Smyrna and Erythraia. Everyone wanted the name of the new place that would host them to remind them of their old homelands. It wasn't long before a dispute broke out: New Kallipoli or New Smyrna? (Perea, in ancient Greece was called the land opposite an island, or the opposite riverbank.) The solution seems to have come from a resettlement official who suggested the name "Perea." The three names were put into a draw, and little Antigone Kirkmali drew the lot that read "Perea." Of course, some claimed that all three lots had "Perea" written on them. 

Φώτα 1932. Η σκάλα της Περαίας. Η συγκοινωνία δια ξηράς γινόταν με τα ζώα και τα κάρα. Οι δρόμοι ήταν χωμάτινοι και τα αυτοκίνητα σπανιότατα. Οι άνθρωποι περνούσαν απέναντι, στη Θεσσαλονίκη με τα καΐκια. Αρχείο Ελένης Μαντζάρη

 

 *Το όνομα Περαία (χώρα) απαντάται συχνά στους αρχαίους χρόνους. Περιγράφει τον τόπο απ' όπου οι άνθρωποι περνούσαν με κάποιο πλεούμενο στην απέναντι στεριά. Το πέρασμα ουσιαστικά στην απέναντι στεριά (συνήθως νησί).  

περαῖος, -α, -ον (πέραν), αυτός που βρίσκεται στην άλλη πλευρά· ως ουσ. ἡπεραίη (ενν. γῆ, χῶρα), η απέναντη χώρα, η χώρα στην απέναντι όχθη του ποταμού, σε Στράβ.· ἡ περαῖα τῆς Βοιωτίης χώρης, το μέρος της Βοιωτίας που βρίσκεται απέναντι (από τη Χαλκίδα), σε Ηρόδ.· ἡ περαῖα τῶν Τενεδίων, η ακτή (της Ασίας) απέναντι από την Τένεδο, σε Στράβ.

Liddell & Scott, Λεξικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας